Arabuluculuk alternatif bir uyuşmazlık çözümü olarak günümüz hukuk sistemlerinde sıklıkla başvurulan bir yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır. Türk hukukunda arabuluculuğun ticaret hukukunda uygulanması yönünden yeni bir yaklaşım benimsenmiş olup, yabancılık unsuru taşıyanlar dahil olmak üzere tüm ticari davalarda arabuluculuk uygulanması kabul edilmiştir. Bir hukuki ilişkinin tarafları devlet yargısına başvurmaksızın aralarında doğmuş ya da doğabilecek bir uyuşmazlığın çözülebilmesi için arabuluculuğa başvurabileceği gibi diğer bir uyuşmazlık çözüm yöntemi olan tahkime de başvurabilecektir. Öte yandan tarafların kademeli ve karma bir yapı öngörerek bu iki farklı yöntemi birleştirmesi de mümkündür. Bu iki alternatif uyuşmazlık çözüm yönteminin birlikte bir bütün şeklinde uygulanması “arabuluculuk-tahkim” (“med-arb”) olarak tanımlanmaktadır. Bu çifte uyuşmazlık çözüm yöntemi özellikle Amerika ve Kanada’da sıklıkla uygulanmaktadır. Med- Arb yönteminde tarafların arabuluculuğun ve tahkimin iç içe geçmesi ile, belirli konularda arabuluculuğa belirli konularda ise tahkime tabi olması ya da arabuluculuk ve tahkimin sırayla uygulanması söz konusu olabilecektir.
Uyuşmazlık çözümüne yönelik önce arabuluculuğa sonrasında tahkime başvurulabileceği gibi, önce tahkime sonrasında arabuluculuğa başvurulması da mümkündür. İkinci model “arb-med” tahkim arabuluculuk ya da “arb-med-arb” tahkim – arabuluculuk- tahkim şeklinde düzenlenebilmektedir. Bu modelde tahkim süreci devam ederken, hakem konumundaki kişi işlev değiştirerek arabulucu olarak tarafları uzlaştırma yoluna gitmektedir. Arabuluculuk yolundan bir sonuç elde edilememesi durumunda arabulucu hakem olarak tahkim sürecine devam etmektedir. Doktrindeki bu durumun etik problemleri beraberinde getirebileceği görüşü yer almakla birlikte tahkim süreci devam ederken bir arabuluculuk penceresinin açılması taraflar arasında verimli ve barışçıl bir atmosferin oluşmasına sebebiyet vererek uyuşmazlığın daha hızlı çözülmesine de yardımcı olabileceği de ifade edilmektedir. Nitekim arabuluculuk sürecinde uyuşmazlık çözümlenemese dahi bu aşamada arabulucu olarak görev alan kişinin uyuşmazlığa ilişkin detaylı bilgiler elde etmesi hakem olarak görev aldığı aşamada daha efektif çalışmasına yardımcı olabilecektir.
Hukuk sistemlerinde Med-Arb uygulanmasının kullanılmaya başlanması ile birlikte İstanbul Tahkim Merkezi ( ISTAC) tarafından 2019 yılında “Arabulucuk-Tahkim” kuralları yayımlanmıştır. ISTAC bu yönüyle “Arabuluculuk- Tahkim” (Mediation- Arbitration) alanında usul ve uygulamaya ilişkin kurallar bütünü yayımlayıp uygulamaya koyarak dünyada Med-Arb’ a ilişkin bir ilki gerçekleştirmiştir. “Hybrid” bir yöntem olarak değerlendirilen Med-Arb yöntemi ile gelişen uluslararası ekonomide karşılaşılan uyuşmazlıklar daha hızlı ve verimli bir şekilde çözümlenebilecektir. Arabuluculuğun uzlaşmacı karakteri ve tahkimin bağlayıcı karar verme özelliğinin birleşmesi taraflar arasındaki uyuşmazlıkların etkili çözümlenmesine yardımcı olacağı gibi taraflar açısından zaman ve masraf tasarrufu da sağlayacaktır.
Kaynakça
- Büyükalp Sarıöz İpek, “Milletlerarası Ticari Tahkimde Arabuluculuk ve Tahkim Uygulamasında Tarafsızlık ve Gizlilik Meseleleri İle Ticari Davalarda Zorunlu Arabuluculuk Düzenlemesinin Tahkim Anlaşması Bakımından Değerlendirilmesi”, Tahkim Okulu Paneller Serisi Cilt-1, 2020.
- Demirkol/Aküzüm, Türkiye’de Med-Arb ( Arabuluculuk Tahkim” Yapısı, Mevzuatı & Uygulaması, 2020.
- Gökyayla Demir Cemile, “Arabuluculuk ve Tahkimi Bir Arada İçeren Uyuşmazlık Çözüm Yolu”, İstanbul Hukuk Mecmuası, 77 (2), 2019.
- Uygun Doğuhan, “Basamaklı Tahkim Anlaşmaları ve Arabuluculuk-Tahkim”, Tahkim Okulu Paneller
Serisi Cilt-1, 2020. https://istac.org.tr/istac-med-arb-kurallarini-ilan-etti/
