SORULAR VE CEVAPLAR
Arb. Nevin Can

Özet
Singapur Arabuluculuk Konvansiyonu/Arabuluculuk Neticesinde Akdedilen Uluslararası Anlaşmaları Sözleşmelerine İlişkin Birleşmiş Milletler Sözleşmesi (The United Nations Convention on International Settlement Agreements Resulting from Mediation – the “Singapore Convention on Mediation”) 07.08.2019 tarihinde Singapur’da imzaya açılmış ve Türkiye’nin de aralarında bulunduğu 46 devlet bu konvansiyona taraf olmuştur.

ARABULUCULUK SONUCUNDA YAPILAN ULUSLARARASI ANLAŞMALARI BİRLEŞMİŞ MİLLETLER SÖZLEŞMESİ
SORULAR VE CEVAPLAR

• Singapur Konvansiyonu ne tür uyuşmazlıkların anlaşma protokollerine uygulanır? Diğer bir anlatımla, Singapur Konvansiyonu’nun kapsamı ne şekildedir? (Madde 1)
Bu konvansiyon, uluslararası ticari uyuşmazlıkların çözümü için yapılmış arabuluculuk sonucunda düzenlenen anlaşmalara uygulanır.
a) Tarafların en az iki tarafının iş yerlerinin (şirket ise merkezinin) farklı devlette olması ve
b) Uzlaşma anlaşmasının taraflarının iş yerlerinin bulunduğu devletin anlaşmadaki yükümlülüklerinin icra yerinin (yükümlülüklerin yerine getirileceği yerin) önemli bir kısmının farklı bir devlette olması veya anlaşma konusunun en yakın bağlantılı olduğu devletten farklı olması gerekmektedir.

Sözleşmenin kapsamını özetlemek gerekirse; anlaşma belgesinin:
-Arabuluculuk süreci sonunda ortaya çıkması
-Milletlerarası nitelik taşıması
-Ticari uyuşmazlıklara ilişkin olması.

Arabuluculuk süreci sonunda ortaya çıkma “Agreement resulting from mediation” Sözleşme m. 2/3: Taraflara çözüm dayatma yetkisine sahip olmayan üçüncü kişi veya kişilerin yardımı ile uyuşmazlığın tarafların dostane
yöntemlerle anlaşmaya çalışması süreci.

Milletlerarası nitelik taşıması
a) Uyuşmazlığın her iki tarafının idare merkezi farklı ülkede ise,
b) İdare merkezi aynı olsa bile,
– Kararlaştırılan asli edimin ifa yeri tarafların idare merkezinden farklı bir ülkede ise,
– Anlaşma belgesi konusu itibari ile başka bir ülke ile daha sıkı bir ilişkide ise.

Bu sözleşmede, New York Sözleşmesi’nde getirilen “tahkim yeri” ölçütü gibi bir ölçüt kullanılmamıştır.
Anlaşma belgesine herhangi bir milliyet atfedilmediğinden;

Anlaşma belgesinin herhangi bir ülke hukukuna uygun olarak hazırlanmış olması gerekmez.
Anlaşma belgesinin bir ülkede iptal edilmiş olması, diğer ülkeler açısından sonuç doğurmaz.
Ticari nitelik taşıması
Uyuşmazlığın ticari nitelik taşıması gerekir.
New York Sözleşmesi’nde tanımlandığı gibi tanımlanmamıştır. (New York Sözleşmesi’ndeki tanıma bakılacak.)
Türk Hukuku açısından TTK m.4’ten daha geniş anlaşılması gerekmektedir.

• Singapur Konvansiyonu ne tür uyuşmazlıklar sonucunda düzenlenen arabuluculuk anlaşmalarına uygulanmaz? (Madde 1)
– Taraflardan birinin kişisel, ailevi veya hane halkı amaçlarla yaptığı işlemlerden kaynaklanan bir uyuşmazlığın çözümüne yönelik anlaşmalar,
– Tüketici uyuşmazlıkları,
– Aile hukukuna ilişkin uyuşmazlıklar,
– İş hukukuna ilişkin uyuşmazlıklar,
– Miras hukukuna ilişkin uyuşmazlıklar,
– Ayrıca bir mahkeme tarafından onaylanmış veya bir mahkemede yargılama sırasında sonuçlanmış arabuluculuk anlaşmaları, O mahkemenin bulunduğu devlette bir mahkeme hükmü olarak infaz edilebilen uzlaşma anlaşmaları, (?)
– İcra edilebilirliği olan ve hakem kararı olarak kaydedilmiş olan anlaşmalar.
• Kapsam dışında bırakılan anlaşma belgeleri hangileridir?

1- a. Mahkemece onaylanan veya yargılama sırasında gerçekleştirilen;
b. Bu çerçevede mahkeme kararı gibi icra olunan anlaşma belgeleri
2- a. Hakem kararına geçirilen ve
b. Hakem kararı olarak icra edilebilen anlaşma belgeleri.

İcra edilebilirlik konvansiyona akit ülkelerde ne şekilde uygulanır? (Madde 3)
Her akit taraf, arabuluculuk anlaşmasını kendi usul kurallarına göre ve konvansiyonda öngörülen koşullara göre icra eder.

• Sözleşmenin amacı ve olası beklenen faydalar nelerdir?
Sorun: Uluslararası uyuşmazlıklarda arabuluculuk anlaşma belgelerinin yabancı ülkelerde hukuki etki tanınmaması sebebiyle milletlerarası ticari uyuşmazlıklarda tercih edilmemesi ve daha çok tahkim yoluna gidilmesi.
Sözleşmenin genel amacı ise, sınır ötesi ticari uyuşmazlıkların dostane yöntemlerle çözümünü yaygınlaştırmaktır. (Tahkim pahalı, arabuluculuk ise maliyeti düşük bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir.)

Olası sonuçlar:
Daha fazla ülkede arabuluculuk uyuşmazlık çözüm yolunun mevzuata girmesini ve uygulanmasını sağlamak
Arabuluculuğun nasıl gerçekleştirildiğine ilişkin temel ilkelere yoğunlaşılmasını sağlamak.
Daha fazla kurumsal arabuluculuk uygulaması olması.
Daha fazla arabuluculuk uygulaması.

• Tarafların yaptıkları anlaşmanın icra edilebilmesini talep edebilmeleri için, diğer bir anlatımla bu anlaşmaya dayanabilmelerinin koşulları nelerdir? (Madde 4)
-Taraflarca ve arabulucu tarafından imzalanmış arabuluculuk anlaşması.
-Arabuluculuğu yöneten kuruluşun onaylama beyanı (Arabuluculuk Merkezi).
-Elektronik iletişim aracılığıyla arabuluculuk görüşmeleri yapılmış ise (telekonferans, online görüşme) tarafların ve arabulucunun kimliği elektronik iletide belirlenebiliyor olması ve bu yöntemlerin kullanıldığının da kanıtlanıyor olabilmesi gerekmektedir.
-Anlaşma, icranın istendiği akit tarafın resmi dilinde değil ise, yetkili makam anlaşmanın bu dile çevrilmesini talep edebilir.
-Yetkili makam, konvansiyonun şartlarına uyulmuş olduğunun doğrulanması için gerekli olan herhangi bir belgeyi de isteyebilir.
-İcra edilebilirlik talep edildiğinde, yetkili makam hızlı bir şekilde hareket eder.

• İcra edilebilirliğin ilgili akit devlet tarafından tarafın talebi ve kanıt sunması halinde reddedilme nedenleri nelerdir? (Madde 5)
Anlaşmanın taraflarından birinin ehliyetsizliği, İcrası istenen anlaşmanın tarafların geçerli olarak kabul ettikleri kanuna göre hükümsüz, geçersiz ve yerine getirilemeyen bir anlaşma olması, (örneğin Türk hukukunda kamu düzenine aykırı olması, ahlaka aykırı olması gibi)
Anlaşmanın şartlarına göre bağlayıcı veya nihai olmaması,
Sonradan tadil (değiştirilmiş) edilmiş olması,
Anlaşmadaki yükümlülüklerin ifa edilmiş olması,
Açık veya anlaşılabilir olmaması,
İcranın kabul edilmesinin anlaşma şartlarına aykırı olması,
Arabuluculuğa elverişli (uygun) olmayan nitelikte bir konuda yapılmış olması,
Arabulucunun yansızlığı veya bağımsızlığı bakımından haklı şüphelerin ortaya çıkması ve bunun arabulucu tarafından taraflara açıklanmamış olması, bu açıklama eksikliği nedeniyle taraf üzerinde haksız veya önemli bir etkinin olması.

• İcra edilebilirliğin ilgili akit devlet tarafından resen reddedilme nedenleri nelerdir? (Madde 5)
İcranın istendiği akit tarafın yetkili makamı; Yardımı kabul etmesinin kendi kamu politikasını (kamu düzenini) ihlal etmesi ya da uyuşmazlık konusunun kendi hukuku açısından arabuluculuk ile çözümü kabul edilmiyorsa reddedebilir.

• Bu konvansiyon ne zaman uygulanmaya başlayabilir?
Konvansiyon 7 Ağustos 2019’da imzaya açıldı. Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliği’ne tevdiden itibaren altı ay içinde akit devletler bakımından yürürlüğe girer.

Konvansiyonu aşağıdaki devletler imzalamıştır: Afganistan, Belarus, Benin, Brunei Darussalam, Şili, Çin, Kolombiya, Kongo, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Esvatini Krallığı, Fiji, Gürcistan, Grenada, Haiti, Honduras,
Hindistan, İran, İsrail, Jamaika, Ürdün Haşimi Krallığı, Kazakistan, Laos Demokratik Halk Cumhuriyeti, Malezya, Maldiv Cumhuriyeti, Mauritius Cumhuriyeti, Karadağ, Nijerya, Kuzey Makedonya, Palau, Paraguay, Filipinler, Katar, Kore Cumhuriyeti, Samoa, Suudi Arabistan Krallığı, Sırbistan, Sierra Leone Cumhuriyeti, Singapur, Sri Lanka Demokratik Sosyalist Cumhuriyeti, Doğu Timor Demokratik Cumhuriyeti, Türkiye, Uganda, Ukrayna, Amerika
Birleşik Devletleri, Uruguay, Bolivarcı Venezuela Cumhuriyeti.