4857 sayılı İş Kanunu’nda 2016 yılında yapılan değişiklik ile uzaktan çalışma sistemi getirilmiş, ancak buna ilişkin usul ve esasların düzenleneceği yönetmelik yaklaşık olarak beş yıl boyunca düzenlenmemiştir. Bu eksiklik 10/03/2021 tarihli Resmî Gazete’de yayınlanan Uzaktan Çalışma Yönetmeliği ile giderilmiş olup hem kanun hem de yönetmelikte yer alan hükümler uyarınca uzaktan çalışmanın esasları belirlenmiştir.
1. Sözleşmenin kuruluşu
İş sözleşmeleri kural olarak bir şekil şartına bağlı değilken uzaktan çalışma sözleşmesinin yazılı olarak yapılması zorunlu tutulmuştur. Bu yazılı sözleşmede işin tanımı, yapılma şekli, süresi ve yeri, ücret ve işveren tarafından işin yapılması için sağlanan ekipmanlar ile ilgili hususlara yer verilmelidir. Sözleşmede ayrıca çalışmanın yapılacağı zaman aralığı ve süresi ile işin yerine getirilmesinden kaynaklanan giderler de düzenlenmelidir.
2. Uzaktan çalışmaya geçiş
İş sözleşmesinin başlangıçta uzaktan çalışmaya yönelik olarak düzenlenebilmesinin yanı sıra, normal çalışma düzeninden uzaktan çalışmaya geçilebilmesi de mümkündür. Bunun için işçinin uzaktan çalışmayı yazılı olarak talep etmesi gerekmektedir. İşveren, talebi değerlendirerek 30 gün içinde işçiye yazılı bir cevap verir. Talebin kabul edilmesi halinde uzaktan çalışmaya ilişkin yeni bir sözleşme yapılır ve bu şekilde çalışmaya geçilir. Ancak uzaktan çalışmaya geçiş, iş yerinin tamamında veya belirli bir bölümünde, zorlayıcı nedenlerle yapılacak ise işçinin talebi veya onayı aranmamaktadır.
3. Uzaktan çalışma yapılamayacak alanlar
Tehlikeli kimyasal maddeler ya da radyoaktif maddelere ilişkin yapılan işler ile biyolojik etkenlere maruz kalma riski taşıyan işlerde uzaktan çalışma yapılabilmesi mümkün değildir. Ayrıca kamu kurum ve kuruluşlarında yapılan çalışmalardan özellikle milli güvenlik açısından önem taşıyanların hangilerinde uzaktan çalışma yapılamayacağı, ilgili kamu kurum ve kuruluş tarafından belirlenir.
4. Uzaktan çalışmanın şekli
Uzaktan çalışmanın ne şekilde ve hangi saatler arasında yapılacağı, işin yapılmasında hangi ekipmanların kullanılacağı gibi hususların tümü taraflarca serbestçe belirlenir. Aksi kararlaştırılmadıkça işin yapılması için gerekli her türlü araç ve malzemeyi işveren sağlamakla yükümlü olup işverenin sağladığı tüm araç ve gereçlerin listesi düzenlenir ve işçi tarafından imzalanır. Bu şekilde çalışmada da işverenin iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin sorumlulukları sona ermemekte, gerekli eğitimleri verme ve ekipmanı sağlama yükümlülüğü devam etmektedir. Uzaktan çalışmada da normal çalışmada olduğu gibi fazla çalışma yapılabilmesi mümkün olup bu halde yürürlükteki mevzuatta olduğu gibi haftalık 45 saati aşan her saat için normal ücretin %50 fazlası ödenir. Bunlarla birlikte kanun koyucu, uzaktan çalışan işçiler için eşit işlem ilkesi getirmiştir; uzaktan çalışan işçi, esaslı bir neden olmadıkça salt uzaktan çalışma nedeniyle emsal işçiye göre farklı işleme tabi tutulamaz. Buna göre uzaktan çalışan işçiye, aynı işi iş yerinde yapan işçiden daha az ücret ödenmesi gibi farklı uygulamalara gidilmesi hukuka aykırılık teşkil edecektir.
5. Uzaktan çalışmanın sona ermesi
Uzaktan çalışan işçinin yazılı talebi ile her zaman iş yerinde çalışmaya geri dönülebilmesi mümkündür. İşverenin isteği ile iş yerinde çalışmaya dönülebilmesi için ise işçinin onayı gerekmektedir. Bunlar dışında uzaktan çalışma sözleşmesinin sona ermesine ilişkin herhangi bir özel düzenlemeye kanunda ya da yönetmelikte yer verilmemiştir. Bu doğrultuda normal iş sözleşmelerinin feshinde geçerli olan tüm hususlar uzaktan çalışma için de geçerlidir.
